ik al aankondigde, nu de inleiding van Joke Hermsen en Henk van der Waal bij het commentaar van Blanchot over de poëzie van Paul Celan. Titel ‘Spreek als laatste’. ‘Het hier vertaalde commentaar van Maurice Blanchot op de poézie van Paul Celan, is een commentaar in de meest letterlijke zin van het woord. Het spreekt mee, vertelt wat er gebeurt, maar trekt zich terug op het moment dat het de gedichten dreigt op te sluiten in een vaststaand betekeniskader. Wat Blanchot doet, is niet meer dan het volgen van ‘de wijsvinger waar de nagel van is uitgerukt’. Waar wijst deze vinger naar? Waar neemt Blanchot de lezer mee naar toe? Hij voert ons mee naar de ontstaansgrond van de poëzie, naar het afgrondelijk gebied waarin de dichter ronddwaalt, naar de taal die op de grens van het zegbare ligt. Hoewel het haast onvermijdelijk en misschien zelfs noodzakelijk is dat degene die op dit gebied enkele stappen waagt komt te verdwalen, lijkt het ons toch zinvol om enkele centrale woorden die Blanchot gebruikt om dit gebied te benaderen, hier kort uiteen te zetten. Het zal de lectuur van zijn tekst, naar wij hopen, vergemakkelijken. Het woord, de dood.’Het woord is het leven dat de dood draagt en waarin het zich handhaaft’. Blanchot zoekt in zijn diverse literaire essays naar de verhouding tussen het woord en het ding. Het woord geeft betekenis aan het ding, zodat dit ding opgenomen kan worden in een bepaalde samenhang. Maar in deze betekenisgeving gaat er ook iets verloren. Het is Hegel geweest die heeft laten zien dat met het benoemen van de dingen, het onmiddellijke bestaan van die dingen vernietigd wordt:’Door het geven van namen maakte Adam zich meester van de dieren, dat wil zeggen hij vernietigde hen in hun bestaan’. Door deze vernietiging kan het ding zich door middel van het woord een toegang verschaffen tot het betekenisgeheel van de wereld. Het bijzondere en onmiddellijke van het ding lost hiermee op in het algemene van het woord. Het woord doodt het bijzondere van het ding, zodat Blanchot kan zeggen dat de dood de voorwaarde is voor het ontstaan van betekenis, voor het bestaan van de wereld. ‘De dood is de enige mogelijkheid voor de mens. De dood is de enige hoop om mens te zijn.'(bladzijde 7-8-9 uit Maurice Blanchot ‘Spreek als laatste’ over de poëzie van Paul Celan. Picaron 1988.) Wordt vervolgd.
