met het boek van Peter Henk Steenhuis en René Gude ‘door het beeld door het woord’. ‘Zoals vaak wordt benadrukt dat wij mensen van de chimpansees afstammen,maar we hebben het nooit over de bonobo’s. De chimpansee gebruikt een stok om een noot uit de boom te slaan en zo gebruiken wij techniek om ons voortbestaan veilig te stellen. De chimpansee is zeer xenofobisch,het vreemde wordt gewelddadig geweerd. Niet zelden worden nakomelingen die door een concurrent zijn verwekt,vermoord. De chimpansee is exclusief gericht. Deze uitsluitende houding had een evolutionair voordeel:door anderen hardhandig buiten te sluiten,weet je zeker dat de nakomelingen van jou zijn. De wetenschapper Frans de Waal heeft laten zien dat wij net zo goed zouden kunnen afstammen van die andere primaat:de bonobo. Groot verschil tussen beide primaatsoorten is dat geweld bij bonobo’s veel minder gebruikelijk is dan bij chimpansees. Typerend voor de bonobo is zijn empathisch vermogen,zijn inlevingsvermogen – nog zo’n mooi “in-woord”. Liefde en seks zijn bij de bonobo’s een veelkomend verschijnsel met een grote sociale functie:conflicten worden,in plaats van met geweld,met seks opgelost. Toen ik voor het eerst naar de Apenheuvel ging om bonobo’s in het echt te zien,griezelde ik wel:ze hadden allemaal seks met elkaar en het ging er best heftig aan toe. Maar eigenlijk is het wel het toppunt van empathie om je met alles en iedereen te willen verbinden. Deze insluitende houding had ook een evolutionair voordeel:als elk lid van de gemeenschap paart met de ander,vermoord je de nakomelingen niet,want dan bestaat de kans dat je je eigen kinderen ombrengt. Zo staat er tegenover de uitsluitende,exclusieve waarheid een insluitende,meegevende waarheid. Die noem ik Liefde. Daarom probeer ik in deze tekening ook alles seksueel te maken. Dat hoef je niet goor op te vatten,alsof de tekening alleen op de daad gericht is of op overspel of porno. Nee,seks is niet seksy,is niet van mij of jou,nee,alles is seks.”(bladzijde 107-108) Wordt vervolgd. Nu weer een gedicht van Breyten Breytenbach uit de bundel ‘In de loop van de woorden’. ‘(de slaap van de sjamaan is het verdwijnen van een kameleon)///het domein van de sjamaan is de nacht/in haar laatste uren/voor het bleke opbloeien aan de horizon/voordat de wind door de bomen stoot///de rituele reiniging van oksels en ogen/en ook de uitstulping van het scrotum/van de sjamaan/gebeurt als het water nog koud is/in de kranen/en de woorden als nachtinsecten/hun scharrelende donkere beweging/verliezen in de stolling van papier///de droomkleren van de sjamaan zijn beplakt/met veren/van vogels die zijn weggevlogen/en in donkere tonnen/verdrinken zoals sterren'(bladzijde 45) Wordt vervolgd.
