Weer verder met het essay ‘Ongeschreven wetten’ van Stefan Hertmans uit de bundel ‘Het zwijgen van de tragedie’.
‘Ze staan er verticaal op als een dodelijke wig en splijten het. Ze maken het woord weer letterlijk. Niet louter omdat ze het dionysische vertegenwoordigen: maar omdat ze geen andere rol door mannen krijgen toebedeeld dan die waarin de fataliteit hen overheerst. Omdat ze, nu het wederwoord hun is ontnomen door de mannen, alleen maar kunnen terugkeren naar het eerste woord. Het woord dat gegeven was (Medea), het woord van voor het verraad (Klytaemnestra), het woord dat leidt naar de goden en de dood (Antigone). Elk woord dat wordt ‘getransporteerd’ , wordt beeldspraak voor het genadeloze lot. Deze verbinding tussen beeldspraak en ‘transport’ is van Holderlin: Het Griekse meta-forein, waarvan metafoor is afgeleid, betekent over-dragen, dat wat getransporteerd moet worden naar een andere plek – de plek van het lot.
Overdragen -‘meta-forein’. Wat wordt er ‘overgedragen’ in de Antigone? ‘De tragedie als metafoor van de intellectuele intuïtie’ (Lacoue- Labarthe). Maar overdragen betekent ook, in het Vlaams, iemand verklikken. ‘Ge moet mij niet overdragen.’ Verklik mij niet aan de wraakzuchtige goden; richt hun blik niet op ons. Breng ons in veiligheid. Daarbij komt bovendien het beeld op van iemand die over de rivier wordt gedragen – een doodsmetafoor.
Wat wordt er overgedragen in de Antigone? De omkering van het gewone noodlot: het geheim van de onmacht der goden wordt verklikt. De goden zien dit met lede ogen aan; Antigone moest eigenlijk niet sterven, het was hen om Oedipus te doen, hun aandoenlijke slachtoffer in de val van zichzelf. Maar Antigone beroept zich op een goddelijke status. Ze roept zichzelf uit tot onschuldige martelaar. Dat plaatst allen die hierbij betrokken zijn voor de keuze.Wie haar volgt in de dood, is consequent; wie haar niet volgt, zal delen in de wraak van de goden.’ (Bladzijde 171-172) Dit is fragment 69. Wordt vervolgd.
