verder met ‘Spreek als laatste’ van Blanchot; over de poëzie van Paul Celan. ‘Waar te komen? Alleen daar, waar – in de opeenvolging van de stervensscheuren – het onophoudelijk licht, dat schijnt zonder te verhelderen, fascineert. ‘Im Sterbegeklüft’. Het gaat hier niet om zomaar één scheur of kloof, maar om een onbepaalde reeks, een hele serie scheuren of kloven, om iets dat zich opent, terwijl het altijd al weer gesloten is. Het gaat niet zozeer om de immense gaping van de afgrond, waar je alleen maar in zou hoeven wegglijden, als wel om deze scheuren of kloven die ons vanwege hun dwingende nauwte en hun beklemming zo aangrijpen, omdat ze juist de onmogelijkheid om in de leegte weg te kunnen zinken aangeven. Wij kunnen niet wegglijden volgens de beweging van de vrije val, ook al zou deze eeuwig zijn. Misschien is dit het sterven, de wildgroei in het hart van het sterven, de getuige zonder getuige waaraan Celan een stem heeft gegeven, door hem te ‘verenigen met de van de nacht doorweekte stemmen. Stemmen die nog klinken, wanneer er, in plaats van stemmen, nog slechts een verlaat geruis te horen is, dat vreemd is aan de uren en geopenbaard wordt aan iedere gedachte’. De dood, het woord. In zijn prozafragmenten, waarin Celan zijn visie op de poëzie uiteenzet, ziet hij niet af van een bepaalde poëtica, maar houdt hij er juist aan vast. In de redevoering die hij in Bremen gehouden heeft, zegt Celan: ‘Gedichten zijn altijd onderweg, ze koersen op iets af. Op wat? Op iets dat openstaat, dat bewoond kan worden, op een aanspreekbaar Jij misschien, op een aanspreekbare werkelijkheid’. Het is in deze zelfde redevoering dat Celan op een uiterst eenvoudige en sobere wijze zinspeelt op wat het voor hem – en via hem voor ons – betekent om nog in de mogelijkheid te verkeren gedichten te schrijven in de taal die de dood uitriep over hem, over zijn verwanten en over de miljoenen joden en niet-joden: deze gebeurtenis zonder weerga.'( bladzijde 47 t/m 51 uit ‘Spreek als laatste’ van Maurice Blanchot; over de poëzie van Paul Celan) Wordt vervolgd.
