met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ”Taal’ is in het Hebreeuws ‘lip’; en noemt Celan de woorden – we zullen er nog nader op ingaan – elders niet ‘besneden hart’? Laten we dat vooralsnog terzijde. Het woord sjibbolet, dat ik Hebreeuws noem, is, zoals bekend, in een hele familie van talen aan te treffen: het Fenicisch,het Joods-Aramees,het Syrisch. Het is doortrokken van een veelheid van betekenissen:stroom,rivier,korenaar,olijftak. Maar boven die betekenissen uit heeft het ook de waarde van wachtwoord aangenomen. Het werd tijdens of na een oorlog gebruikt bij de overgang van een bewaakte grens. De betekenis van het woord deed er daarbij minder toe dan de manier waarop het werd uitgesproken. De relatie tot de betekenis of de zaak werd opgeschort,geneutraliseerd,tussen haakjes gezet:als het ware het omgekeerde van een fenomenologische ‘epochè’,die allereerst de betekenis vasthoudt. De Efraïmieten waren verslagen door het leger van Jefta en om de soldaten te beletten via de rivier te ontkomen(zeker,sjibbolet betekent ook rivier,maar dat was niet per se de reden van de keuze)werd iedereen gevraagd sjibbolet te zeggen. Bekend was immers dat de Efraïmieten niet overweg konden met de sji van sjibbolet,dat voor hun dus een onuitsprekelijke naam werd. Zij zeiden sjibbolet,en op deze onzichtbare grens tussen sji en si verrieden zij zichzelf aan de wacht met verlies van hun leven. Zij verrieden hun verschil door zich onverschillig te tonen jegens het diacritische verschil tussen sji en si;zij kenmerkten zich doordat ze een aldus gecodeerd merkteken niet wisten op te merken. Dat was aan de Jordaangrens. En in de vierde taal van deze strofe opnieuw een grens, een verboden doorgang:no pasarán. Februari 1936,de verkiezingsoverwinning van het Frente popular, de vooravond van de burgeroorlog. No pasarán:La Pasionara,het neen tegen Franco,de Falange,gesteund door de troepen van Mussolini en Hitlers Kondorlegioen. Als kreet of credo van vereniging,als roep en spandoek was no pasarán drie jaar later tijdens het beleg van Madrid een sjibbolet voor het Republikeinse volk,voor zijn bondgenoten,voor de Internationale Brigades. Maar wat deze kreet voorbij heeft zien gaan,wat zijns ondanks doorgang heeft gevonden,was de Tweede Wereldoorlog,de uitroeiingsoorlog.'(bladzijde 40-41 uit Jacques Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’)Wordt vervolgd.