met het boek van Arthur C. Danto ‘Wat kunst is’. ‘Was het,zo hoopten die geleerden,’liefde’? Ik denk dat het woord in alle talen hetzelfde zou moeten zijn,en dat het waarschijnlijk ‘ma-ma’ is- twee herhaalde lettergrepen die samen de beweging van sabbelende lippen naspelen. Sinds Vasari hebben we de westerse kunst als overwinnaar beschouwd,als de veroveraar van visuele voorstellingen,geconstrueerd in termen van ruimte,vorm en kleur,met de ontdekkingen van perspectief en diepte- en ruimtesuggestie als hoogtepunten. Maar dat zou ook allemaal met vormen in een landschap uitgewerkt kunnen worden. De werkelijk verbluffende geschiedenis heeft eerder te maken met het verbeelden van mensen door hun innerlijke staat – lijden in de kruisiging,honger in het voeden van het Christuskind en,bovenal,liefde in de manier waarop de Madonna het kind vasthoudt. Dit was een ontdekking van Fra Angelico,die een madonna tegenover een Egyptische Isis en Osiris zet,tussen wie geen spoortje liefde te bekennen is. Fra Angelico beeldt mensen af op een manier die je alleen kunt begrijpen als je hun gevoelens erbij betrekt. Die gevoelens zijn universeel menselijk,maar komen in andere artistieke tradities,om diepere culturele redenen,niet voor – zeker niet in bijvoorbeeld de klassieke kunst,hoe mooi ook,of in Afrikaanse kunst,hoe krachtig ook. Het verbazingwekkende aan westerse kunst is dat we er helemaal vertrouwd mee zijn. Het geboorte verhaal is een volledig bekend tafereel,met de baby,de moeder en de vader (er een beetje buiten) en met vrienden en familie die de nieuwe baby komen bewonderen,sommigen met cadeaus.'(bladzijde 112-113) Wordt vervolgd. Nu weer een gedicht van Bernlef uit ‘Voorgoed’. ‘ZWIJGENDE MAN///Wie wat wil zeggen/heeft winter nodig/kale takken zonder blad///Spoor van vogels niet/hun fluiten water/ongenaakbaar hard en glad///Wie dat wil/heeft in zijn ogen/iets gespaard/dat kijken heet///Wie dat kan/weet in zijn zwijgen/wat hij zegt/het best bewaard’ (bladzijde 133) Wordt vervolgd.
