Verder met Klara Obermüller en ‘Onderaardse landschappen’ over Gerhard Roth. (…) ‘Dit ‘hedendaagse Oostenrijk’, waarmee beiden, Gerhard Roth en Thomas Bernhard, zo langdurig lijden, is de Tweede Republiek die er na 1945 ronduit meesterlijk in is geslaagd elke medeplichtigheid aan de misdaden van het ‘Derde Rijk’ te loochenen, de waarheid over de ‘Anschluss’ recht te zetten door het sprookje van de verovering, en het land van verstokte antisemieten en frenetieke nazi’s tot ieders verbazing voor te stellen als het eerste slachtoffer van Hitler-Duitsland. Deze historische leugen is het belangrijkste fundament van het naoorlogse Oostenrijk. In Kurt Waldheim en zijn historische geheugenverlies heeft het zijn hoogsteigen vertegenwoordiger gevonden. En wie het maar waagde deze mythe op z’n waarheidsgehalte te onderzoeken, wie de stilzwijgende afspraak van deze hele vergeetachtige samenleving waagde te verstoren – kunstenaars, literatoren, intellectuelen -, gold en geldt in Oostenrijk ook vijftig jaar na de oorlog nog altijd als een nestbevuiler die in wezen geen deel uitmaakt van het gezonde volksorganisme. Wat Gerhard Roth zelf betreft, zijn onderzoekingen naar de Oostenrijkse strategieën ter verdringing en ontkenning van schuld vinden plaats op twee verschillende maar in wezen nauw met elkaar verbonden niveaus: de latente bereidheid tot geweld van de Oostenrijkse plattelandsbevolking, zoals die in het bijzonder in de twee romans ‘Der stille Ozean’ en ‘Landläufiger Tod’ beschreven wordt, en de specifieke manier waarop in Oostenrijk het verleden verwerkt wordt, zoals het in delen van de ‘Reise in das Innere von Wien’ en met name in ‘Geschichte der Dunkelheit’ behandeld wordt. Dat is wat Roth met de ‘openlijk aan de dag tredende waanzin van de Oostenrijkse geschiedenis en de verborgen waanzin van het dagelijkse leven in Oostenrijk’ bedoelde. Als ‘verdrongen nachtmerrie’ beheerst die de hele cyclus. De titel ‘Archieven van het zwijgen’ verwijst naar dit verheimelijkende, verdoezelende zwijgen, dat volgens Roth ‘de misdaden pas echt mogelijk heeft gemaakt’ (‘Anatomie des österreichischen Hirns’). ‘(Raster 84, bladzijde 181-182)
