met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘Het volstrekt andere breekt het denken van het gedicht dus open naar een zaak of aangelegenheid (in eines Anderen Sache…in eines ganz Anderen Sache)wier andersheid niet in tegenspraak mag zijn met de ‘meest eigen zaak’ waarvan zojuist sprake was,maar die daarmee,onder onteigening daarvan,juist een verbond moet aangaan:de zaak van het gedicht dat spreekt op en tot zijn datum,vanuit zijn datum en voor immer,in zijn eigen naam,’in seiner eigenen,allereigensten Sache’. In dezelfde datum kunnen meerdere singuliere gebeurtenissen samenkomen,zich verbinden,zich concentreren – dezelfde datum,die daarmee tegelijk dezelfde en een andere wordt,als dezelfde volstrekt anders,die het vermogen krijgt te spreken tot de ander over het andere of tot het andere van de ander,tot degene die deze hermetisch gesloten datum,deze graftombe van de daardoor gemarkeerde gebeurtenis,niet weet te ontcijferen. Deze samengetrokken menigvuldigheid wordt door Celan met een krachtig en beladen woord ‘concentratie’ genoemd. Even later spreekt hij over de aandacht(Aufmerksamkeit) van het gedicht voor wat het ontmoet. Die aandacht zou veeleer een concentratie zijn die ‘al onze data’ indachtig blijft (eine aller unserer Daten eigedenk bleibende Konzentration). Voor de herinnering kan dat een schrikwekkend woord worden. Maar we kunnen dat tezelfder kere verstaan naar het register van uitdrukkingen als het verzamelen van de moed,het hart of de ziel en de concentratie van de geest,zoals in het gebed (Celan citeert Benjamin,waar deze in zijn opstel over Kafka Malebranche aanhaalt:’Aandacht is het natuurlijke gebed van de ziel’),en in de zin waarin de concentratie een veelheid van data,’al onze data’,rond hetzelfde centrum van anamnese samenbrengt – data die zich voor een keer op een plaats samenvoegen of samenstellen:in een gedicht,in het enige,het gedicht dat – zoals we gezien hebben – iedere keer weer alleen,het enige,eenzaam en enkelvoudig is.’ (bladzijde 20-21 uit Jacques Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’) Wordt vervolgd.
