Auteur: Willem Broens

verder met de gedichten van Celan door Yra van Dijk. ‘Wie de waarheid wil vinden, moet achter de ‘woordmuur’ reiken. Daaruit kun je de waarheid vrij hameren, waaruit nieuwe hersenen zullen bloeien. Opnieuw volbrengt het gedicht een Golemachtige creatie. De ‘woordmuur’ wordt hier gevolgd door het wit van de pagina, zodat het einde van het…

verder met de gedichten van Celan door Yra van Dijk. ‘Niet altijd gebruikt Celan de uiterlijke vorm van zijn poëzie om te spreken over ‘zwijgen’. Soms is het wit veel directer beeldend en dus minder direct poëticaal.Bijvoorbeeld waar Celan de vorm van zijn gedichten gebruikt om de inhoud van het gedicht uit te beelden. Voor…

verder met de gedichten van Celan door Yra van Dijk. ‘Naar aanleiding van deze lege plek schreef Menninghaus over de ‘Gestalt’, de presentatie van Celans taal. Hij stelt dat deze ‘woordruïne’ een dubbele expressiviteit heeft, omdat ze aan de ene kant een ontkenning is van betekenis, en aan de andere kant de presentie van de…

verder met de gedichten van Celan door Yra van Dijk. ‘Ook het woord ‘kristal’ in het gedicht ‘Unten’ kan die dubbele lading hebben: een nieuwe creatie ontstaat én een stolling. Het wit van de pagina krijgt dezelfde dubbele betekenis mee. Enerzijds is het de vrije ruimte, anderzijds is het de plaats van het inkaderen, de…

verder met de gedichten bij Celan door Yra van Dijk. ‘In de Meridian-rede blijkt dat lezen voor hem nauw verbonden is met kijken. Hij voert een personage van Büchner aan als de ideale lezeres, omdat ze niet alleen leest maar ook kijkt. Deze Lucile ziet het spreken zelf, zij neemt de taal waar als tastbare…

verder met het wit bij Celan vervolgens schrijft Yra van Dijk over de gedichten. ‘Tenslotte kan het wit betekenis krijgen als een complement van symbolen als sneeuw en ijs. Poëticale symbolen in de traditie van het modernisme, maar ook symbolen van de dood. Otto Pöggeler ziet alleen de negatieve symboliek van sneeuw, die voor de…

verder met het zwijgen en het wit bij Paul Celan door Yra van Dijk. ‘Aan Celans poëzie ligt, kortom, een permanente tegenstrijdigheid ten grondslag. De stilte voert naar het spreken, de literatuur naar de werkelijkheid, de omweg voert naar huis, de schaduw naar de waarheid, de ander voert naar het zelf, de blindheid naar het…

verder met de mystiek bij Celan gevolgd door ‘Het zwijgen bij Celan’ door Yra van Dijk. ‘Het gedicht is een ‘Atemkristall'(ll:31) en een ‘Atemwende’. Dat geeft aan in hoeverre het gedicht voor Celan een ‘levend’ en lichamelijk geheel is: het ademt en het blaast adem in; het schept en is een schepping. Een laatste punt…

verder met de mystiek bij Paul Celan door Yra van Dijk. ‘Lijkt God bij Hölderlin geassocieerd te worden met het ‘reddende’, bij Celan ziet het ernaar uit dat Hij dit vermogen definitief verloren heeft: mens en God kunnen hooguit elkaar redden. In het gedicht ‘Psalm'(l: 225) is God een ‘niemand’ geworden: PSALM//Niemand knetet uns wieder…

verder, nu met de mystiek bij Paul Celan door Yra van Dijk. ‘Bij Celan is het van belang om zowel de joodse als de christelijke mystiek bij de interpretatie van zijn gedichten te betrekken: hij las Meister Eckhart maar ook Martin Buber. In zijn studie over het zwijgen bij Hölderlin, Rilke en Celan, waarin hij…