Auteur: Willem Broens

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ”Taal’ is in het Hebreeuws ‘lip’; en noemt Celan de woorden – we zullen er nog nader op ingaan – elders niet ‘besneden hart’? Laten we dat vooralsnog terzijde. Het woord sjibbolet, dat ik Hebreeuws noem, is, zoals bekend, in een hele familie van talen aan te treffen: het…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘Gecijferd,dat zijn ze naar alle evidentie:in meerdere betekenissen en in meerdere talen. Allereerst gecijferd omdat zij een cijfer tellen,het chiffre van het getal 13. Dat is een van de getallen waarin toeval en noodzaak elkaar kruisen,om zich daaraan voor één maal toe te vertrouwen,zich daarin te consigneren. Noodlottigheid en…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘Deel Drie. Blijven we voorlopig even stilstaan bij deze data,die we herkennen door het raster van de kalendertaal heen:de dag,de maand,soms het jaar. Eerste geval:een datum heeft betrekking op een gebeurtenis die,althans ogenschijnlijk en van buitenaf gezien,onderscheiden is van het schrijven van het gedicht en het moment van zijn…

met Derrida ‘ Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘Ook in Chymisch staan de klok en de ringen nog altijd dicht bijeen. En in ‘Es war Erde in ihnen …’ ontwaakt een ring aan onze vinger,zijn de vingers de ring zelf. Maar waar een datum altijd gepaard gaat met een brief of letter,denk ik vooral aan de…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘Maar het rondspoken van de onmogelijke terugkeer ligt in de datum gemarkeerd,vindt zijn bezegeling of specificiteit in de ring der verjaardagen,verzekerd door de code. Bijvoorbeeld de kalender. De verjaarsring schrijft de mogelijkheid van herhaling,maar ook van cirkelvormige weerkeer,neer in de stad waarvan de datum de naam draagt. Het eerste…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘We richten ons dus op de datum als inkeping of insnijding,die het gedicht in zijn lichaam meedraagt als een herinnering,soms als meerdere herinneringen ineen,als een merkteken van herkomst,van plaats en tijd. Insnijding of inkeping,dat wil zeggen dat het gedicht zich daar aansnijdt:het vangt aan door zich in en op…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘En toch,alleen gelaten,zonder getuige,zonder clandestiene gids,zonder de doorknede medeplichtigheid van een ontcijferaar,zonder zelfs enige ‘uitwendige’ kennis van de datum,blijft een bepaalde inwendige onontkoombaarheid van het gedicht spreken,in de zin waarin Celan zegt ‘Maar het spreekt!’,voorbij datgene wat het lijkt te willen opsluiten in de gedateerde singulariteit van een individuele…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘Celan heeft al zijn gedichten gedateerd. Daarbij denk ik niet allereerst aan een datering die we,ten onrechte maar gemakshalve,extern zouden kunnen noemen,d.w.z. de vermelding van de datum waarop het betreffende gedicht geschreven,begonnen of voltooid werd. In haar conventionele vorm staat die vermelding in zekere zin buiten het ‘eigenlijke’ gedicht….

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘De vraag ‘wat is een datum?’komt niet allereerst neer op de vraag wat het woord ‘datum’ wil zeggen. Ze vraagt in wezen evenmin naar een vastgestelde of hypothetische etymologie,ook al is deze voor ons niet geheel zonder belang. Die etymologie zou ons kunnen oriënteren op de letterlijkheid en de…

met Derrida ‘Sjibbolet voor Paul Celan’. ‘En anderzijds, tweede vooronderstelling, hoort in de inscriptie van een datum,in het expliciete en gecodeerde verschijnsel van de datering, ‘datgene wat gedateerd wordt zelf niet gedateerd te zijn’. De datum, ja en nee, zou Celan zeggen, zoals hij trouwens meer dan eens gedaan heeft. ‘Spreek -/Maar scheid het nee…